4 รูปแบบความผูกพันที่บ่งบอกว่าความสัมพันธ์คุณจะไปได้ดีแค่ไหน

ในทางจิตวิทยาค้นพบว่า นอกจากพันธุกรรมซึ่งเป็นรหัสที่กำหนดคนเรามาตั้งแต่เกิดแล้ว รูปแบบการเลี้ยงดู คนรอบข้าง และสภาพแวดล้อมในวัยเด็กก็ส่งผลต่อบุคลิกภาพและคุณสมบัติทางจิตวิทยาของคนเรามากเช่นกัน รวมถึงรูปแบบที่เราจะสร้างความสัมพันธ์กับคนอื่นด้วย หากวัยเด็กถูกเลี้ยงดูด้วยความรัก เด็กน้อยจะเติบโตขึ้นด้วยรูปแบบความผูกพันที่เหมาะสมในทุก ๆ ความสัมพันธ์ เช่น “เวลาที่ฉันเจ็บ ฉันจะวิ่งไปให้แม่ปลอบ” ซึ่งเด็กน้อยก็จะเรียนรู้ว่ามีคนที่สามารถให้ความรักความอบอุ่น ความรู้สึกปลอดภัย และทำให้เขาไว้วางใจได้

หากเด็กคนไหนที่พ่อแม่หรือคนเลี้ยงเพิกเฉย เขาก็จะไม่แสดงความผูกพันกับคนอื่นหรือไม่แสดงอารมณ์ ทำให้เขาเติบโตมาโดยไม่สามารถพัฒนาความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดและไว้วางใจกับคนอื่นได้ ซึ่งทำให้บั้นปลายชีวิตอาจโดดเดี่ยว

ในทางจิตวิทยา John Bowlby และ Mary Ainsworth พัฒนาทฤษฎีความผูกพัน (Attachment Theory) ขึ้นมาในราวช่วงปี 1960s ที่ระบุว่ารูปแบบที่คนเราถูกเลี้ยงดูมาในวัยเด็กจะส่งผลต่อรูปแบบการสร้างผูกพันกับผู้คนเมื่อเติบโตขึ้น ซึ่งในที่นี้สามารถแบ่งออกเป็น 4 รูปแบบ ได้แก่

1.พวกหลีกเลี่ยงความผูกพัน : ปฏิเสธ-หลีกเลี่ยง (Dismissive-Avoidant)

คนที่มีรูปแบบความผูกพันประเภทปฏิเสธ-หลีกเลี่ยง มักจะรู้สึกขาดและไม่แน่ไม่นอนในความสัมพันธ์

ลักษณะของคนที่มีรูปแบบความผูกพันประเภทนี้ เช่น

มักเก็บตัว
เย็นชาในความสัมพันธ์
ไม่ต้องการจะผูกพันกับใครในระดับลึกซึ้ง
เป็นอิสระ ไม่ยึดติดกับใคร
ไม่สามารถใกล้ชิดผูกพันกับคนรักได้
รู้สึกอ่อนแอเมื่อต้องพึ่งพิงใครมาก ๆ

ผลลัพธ์จากสิ่งที่คนกลุ่มนี้เป็นคือ พวกเขามีแนวโน้มที่จะหนีเมื่อต้องผูกพันทางใจหรือทางกายกับใคร

2. พวกกลัวถูกนอกใจ : หวาดกลัว-หลีกเลี่ยง (Fearful-Avoidant)

บางคนอาจเคยมีประสบการณ์ในการพบเจอความไม่ไว้วางใจจากคนที่เลี้ยงดูมา หรือมีประสบการณ์ที่ถูกทำร้ายหรือทำทารุณกรรมทางวาจา กาย หรือใจ จนทำให้เติบโตมาด้วยการโหยหาความรัก แต่ก็เชื่อว่าตัวเองจะถูกนอกใจตลอด อาจพัฒนารูปแบบความผูกพันกับผู้คนที่มีลักษณะ เช่น

รู้สึกว่าตนเองไร้ค่า
สับสนในความสัมพันธ์
มักเปลี่ยนไปเปลี่ยนมาระหว่างความห่างเหินและความอ่อนแอ
จับผิดเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ไปหมด เช่น ภาษาท่าทางของอีกฝ่าย เพื่อค้นหาว่าตัวเองกำลังถูกนอกใจหรือไม่
ไม่ไว้วางใจใครในเรื่องความสัมพันธ์
รู้สึกว่าตัวเองจะถูกนอกใจหรือหักหลังได้ง่าย ๆ

ผลลัพธ์ของคนที่มีรูปแบบนี้คือมักจะมีพฤติกรรมที่เอาแน่เอานอนไม่ได้ เดี๋ยวเอาใจเดี๋ยวชวนทะเลาะกับคนรัก

3. พวกหวาดระแวง : ความผูกพันที่เต็มไปด้วยความกังวล (Anxious Attachment)

รูปแบบนี้มักเป็นผลมาจากความเอาแน่เอานอนไม่ได้จากผู้ที่เลี้ยงดูเขาในตอนเด็ก หรือมักถูกทอดทิ้ง คนเลี้ยงมักไม่อยู่ให้เห็นใกล้ ๆ ทำให้เด็กรู้สึกว่าตนเองถูกทอดทิ้ง ซึ่งส่งผลให้มีลักษณะต่อไปนี้

เสียสละ ยอมให้ตนเองลำบากเพื่อเอาอกเอาใจคนอื่น
กลัวการถูกปฏิเสธหรือไม่ยอมรับ
กลัวการถูกทอดทิ้งอย่างมาก
ให้มากเกิน มีปฏิกิริยารุนแรง หรือเล่นใหญ่มากไปในความสัมพันธ์
ยอมแลกบางอย่างเพื่อรักษาความสัมพันธ์เอาไว้

4. พวกมั่นคง : ความผูกพันที่รู้สึกมั่นคง (Secure Attachment)

คนที่มีรูปแบบความผูกพันที่รู้สึกมั่นคงมักเติบโตท่ามกลางความรักความอบอุ่น และการดูแลที่เพียงพอจากพ่อแม่หรือคนที่เลี้ยงดูมา พวกเขามักมีลักษณะดังนี้

รู้สึกมั่นคงในความสัมพันธ์
สนับสนุนคนรัก เปิดเผย และพร้อมดูแลความสัมพันธ์ของตนเอง
พร้อมที่จะปรับเปลี่ยนตัวเองจากความผูกพันรูปแบบอื่นไปสู่ประเภทที่มั่นคงมากขึ้น

หากคุณอ่านแล้วพบว่าตนเองกำลังมีรูปแบบความผูกพันแบบ 3 ประเภทแรก และสิ่งที่คุณเป็นกำลังส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ของคุณ ณ ตอนนี้ อย่ารีรอที่จะหาทางปรับเปลี่ยน ปรับพฤติกรรมของตนเองเพื่อให้เป็นแบบที่ 4 หรือความผูกพันที่รู้สึกมั่นคงมากขึ้น แต่หากพบว่า มีบางสิ่งที่ติดอยู่ในใจและทำให้คุณยังเปลี่ยนไม่ได้ อย่าลังเลที่จะคุยกับผู้เชี่ยวชาญอย่างจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยา ที่จะใช้เวลาไปพร้อมกับคุณในการค้นหาสาเหตุ วิเคราะห์รูปแบบวิธีคิดและการตีความของคุณ ไปจนถึงการแก้ไข

สำหรับใครที่กำลังเครียด กังวล คิดมาก ทั้งเรื่องของปัญหา Burn Out จากการทำงาน ปัญหาความสัมพันธ์ต่างๆ ในครอบครัว คนรัก ไปจนถึงภาวะต่างๆ เช่น ซึมเศร้า ทุกปํญหาสำคัญและเป็นเรื่องใหญ่สำหรับเราเสมอ

iSTRONG ยินดีให้บริการ ปรึกษาด้านสุขภาพจิตโดยผู้เชี่ยวชาญ ทั้งจากจิตแพทย์และนักจิตวิทยา ดูรายละเอียดได้ที่นี่