10 สัญญาณบ่งบอกว่าคุณอาจมีบุคลิกภาพแบบ Perfectionist

หากหนึ่งในคำพูดติดปากของคุณคือ “ไม่ได้ดั่งใจเลย” หรือมักหงุดหงิดที่เห็นคนอื่นทำผิดพลาดเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ คุณอาจเข้าข่ายเป็นมนุษย์ที่ไขว่คว้าความสมบูรณ์แบบหรือ Perfectionist

คนเรามักมีธรรมชาติที่คอยประเมิน ตัดสิน หรือแก้ไขตัวเองอยู่ตลอดเวลา อีกทั้งโลกในยุคปัจจุบันที่แข่งกันดีเลิศไม่มีที่สิ้นสุด ยิ่งกระตุ้นให้คนเรานั้นยิ่งต้องคอยประเมินและเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นตลอดเวลา ซึ่งนั่นอาจยิ่งกระตุ้นให้หลายคนคลั่งความสมบูรณ์แบบ กลายเป็นพวก Perfectionist ไปในที่สุด

ความปรารถนาในความสมบูรณ์แบบเป็นได้ทั้งกรอบความคิด ทัศนคติ บุคลิกภาพ และนิสัยของตัวเรา ซึ่งเป็นแรงขับเคลื่อนให้คนคนนั้นต้องทำมากขึ้น ทำให้ดีมากขึ้น จนอยากที่จะไร้ที่ติ จนกระทั่งเกิดความเหนื่อยล้าไปถึงหมดแรงได้

คนที่นิยมความสมบูรณ์แบบมักตั้งมาตรฐานที่สูงลิ่วทั้งกับตัวเอง คนอื่น หรือสถานการณ์ สูงจนกระทั่งไม่เคยไปถึง แล้วความผิดหวังก็กลับมาสร้างความทุกข์ให้กับตัวเอง

บุคลิกภาพแบบสมบูรณ์แบบนี้มีทั้งข้อดีข้อเสีย ข้อดีคือคนคนนั้นมักจะทำงานหนัก มุ่งมั่น ทุ่มเท และใส่ใจในรายละเอียด เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่แทบจะไม่มีข้อผิดพลาด และดีเลิศกว่ามาตรฐาน หากเป็นบริบทในการทำงาน การมีคนที่เป็น Perfectionist มักจะได้งานที่มีคุณภาพสูง หากแต่ว่าในอีกด้านหนึ่ง ความสมบูรณ์แบบก็สร้างความกดดัน ความเครียด ความผิดหวัง ไปจนถึงความทุกข์ให้กับทั้งเจ้าตัวและคนใกล้ชิด

นอกจากผลกระทบด้านอารมณ์และสุขภาพจิตแล้ว ความเป็นมนุษย์ Perfectionist ยังมีผลกระทบในการทำงานได้ด้วย Alice Boyes (2020) ได้ยกตัวอย่างปัญหาในการทำงานที่มักเกิดกับกลุ่มคนพวก Perfectionist ดังนี้

1. ไม่ยอมจัดลำดับความสำคัญ

มนุษย์สมบูรณ์แบบต้องการทำงานทุกชิ้นให้ดีที่สุด ต้องการควบคุมและมักไม่ปล่อยวางรายละเอียดที่แม้ไม่สำคัญ ดังนั้นจึงเป็นการยากมากหากจะให้คนกลุ่มนี้จัดลำดับความสำคัญและเลือกทุ่มให้เฉพาะงานที่สำคัญจริง ๆ

2. หมกมุ่นอยู่กับการสร้างผลงานที่ดีที่สุดมากเกินไป

แม้งานชิ้นเล็ก ๆ มนุษย์แบบ Perfectionist ก็ไม่สามารถปล่อยวาง รีบ ๆ ทำให้จบ ๆ ไปได้ พวกเขาคาดหวังผลงานที่เป็นเลิศ จึงมักเกิดภาวะวิตกกังวลสูง ขาดความมั่นใจในตัวเอง ไปจนถึงภาวะที่คิดว่าตัวเองไม่เก่ง (Imposter Syndrome)

3. กลัวความล้มเหลว

ด้วยความคาดหวังให้ทุกอย่างดีที่สุด แต่หากโครงการไหนที่ดูยิ่งใหญ่ พวกเขาจะเริ่มต้นได้ยากมาก เพราะกลัวว่าจะทำได้ไม่ดีอย่างที่คิดฝันไว้ จึงมีแนวโน้มที่จะผัดวันประกันพรุ่งสูงมาก

สัญญาณที่บ่งบอกว่าคุณอาจกำลังเข้าข่ายบุคลิกภาพแบบ Perfectionist

มีนักวิชาการและตำราจากหลากหลายแหล่งที่อธิบายพฤติกรรมหรือลักษณะของบุคลิกภาพแบบ Perfectionist แต่ Antony & Swinson (2009) บอกว่ามักมี 3 ข้อนี้ร่วมด้วยเสมอ คือ

1. ตั้งมาตรฐานในเรื่องต่าง ๆ ไว้สูงลิ่ว จนทำได้ยากหรือกระทั่งเป็นไปไม่ได้ เช่น ตั้งเป้าปีหน้าให้ตัวเองมีรายรับที่สูงกว่าปัจจุบัน 20 เท่า

2. คาดหวังผลงานของตัวเองไว้สูงจนกลายเป็นบั่นทอนมากกว่าจะส่งเสริมให้มีผลงานที่ดี

3. มักมีประเด็นด้านสุขภาพจิตอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ภาวะหมดไฟ (Burnout) ภาวะซึมเศร้า ความวิตกกังวล หรือโรคคิดว่าตัวเองไม่เก่ง (Imposter Syndrome)

นอกจากนั้นยังมีสัญญาณอื่น ๆ ให้ได้สังเกตตัวเองหรือคนอื่นอีก เช่น

4. มักเข้มงวดกับตัวเองและคนอื่น ๆ แม้ในเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น หัวหน้างานที่หงุดหงิดกับลูกน้องที่พิมพ์คำผิดแม้หนึ่งจุดบนสไลด์ ทั้ง ๆ ที่ภาพรวมลูกน้องนำเสนอได้ดี หรือนักเรียนที่ยังรู้สึกไม่พอใจในตัวเองแม้จะได้คะแนนสูงสุดของห้อง เป็นต้น

5. ลงรายละเอียดกับแต่ละงานเพื่อให้ได้งานที่เป๊ะ จนกระทั่งมักส่งงานช้าเกินกำหนด

6. เจ้าระเบียบและรักสะอาด โดยมักหงุดหงิดเวลาที่มีคนอื่นมาทำให้ความเป็นระเบียบหายไป และบางครั้งอาจมีพฤติกรรมแบบย้ำคิดย้ำทำในเรื่องความสะอาด

7. มักหงุดหงิดเมื่อบางสิ่งบางอย่างไม่เป็นไปตามแผนที่วางไว้อย่างดี

8. บางครั้งพะวงอยู่กับการจัดวางสิ่งของให้เท่า ๆ กัน เป็นเส้นตรง หรือมีช่องว่างห่างเท่า ๆ กัน หรือต้องออกมาให้สวยงามที่สุด

9. ตรวจสอบคำผิดเวลาที่พิมพ์เอกสาร ซึ่งใช้เวลานานจนอาจส่งล่าช้า

10. ผัดวันประกันพรุ่งจนส่งงานล่าช้าเนื่องจากมีความกลัวและกังวลจนคิดมาก กว่าจะเริ่มในแต่ละงาน

นอกจากนี้ บางครั้งคนที่เป็น Perfectionist อาจจะหมกมุ่นอยู่กับความสมบูรณ์แบบในบางเรื่อง เช่น เสื้อผ้าหน้าผม หรือการพูดนำเสนอของตัวเอง

ทั้งหมดที่กล่าวมานี้ คุณอาจจะไม่ต้องรอให้ตัวเองมีอาการครบทุกข้อถึงจะมั่นใจได้ว่าตนเองเข้าข่ายมีบุคลิกภาพแบบ Perfectonist แต่หากเริ่มรู้สึกว่าบางนิสัยหรือพฤติกรรมด้านบนนี้เริ่มรบกวนชีวิต หรือเริ่มมีปัญหาสุขภาพจิตอื่น ๆ ตามมา นั่นคือสัญญาณว่าต้องรีบหาวิธีเปลี่ยนแปลงตัวเองโดยด่วน

สำหรับใครที่กำลังเครียด กังวล คิดมาก ทั้งเรื่องของปัญหา Burn Out จากการทำงาน ปัญหาความสัมพันธ์ต่างๆ ในครอบครัว คนรัก ไปจนถึงภาวะต่างๆ เช่น ซึมเศร้า ทุกปํญหาสำคัญและเป็นเรื่องใหญ่สำหรับเราเสมอ

iSTRONG ยินดีให้บริการ ปรึกษาด้านสุขภาพจิตโดยผู้เชี่ยวชาญ ทั้งจากจิตแพทย์และนักจิตวิทยา ดูรายละเอียดได้ที่นี่