ทำไมคนถึงนอกใจกัน เปิด 2 มุมมองทางจิตวิทยา ที่คุณจะเข้าใจมากยิ่งขึ้น
หากพูดถึงเรื่องความรักความสัมพันธ์ ประเด็นหนึ่งที่เรามักจะได้ยินพ่วงมาด้วย คือ การนอกใจ ที่ในสังคมของเรามักได้ยินเรื่องราวเหล่านี้บ่อย ๆ โดยเฉพาะจากดารานักร้อง หรืออีกกลุ่มหนึ่งคือข่าวอาชญากรรมที่มีการทำร้ายร่างกายกันอันเนื่องมาจากการนอกใจนอกกายกัน
"ทำไมคนเราถึงนอกใจกัน" ทั้ง ๆ ที่มนุษย์เราถูกสอนให้รักเดียวใจเดียวผ่านคำสอนของหลายศาสนา เราลองมาวิเคราะห์แบบเจาะลึกในด้านจิตวิทยากันดีกว่า จากสองมุมมองของนักเขียนที่จบจิตวิทยาทั้งคู่
มุมมองแรกจากคุณจันทมา ช่างสลัก ที่บอกว่า การนอกใจ เป็นปัญหาใหญ่มากของชีวิตคู่ และก็ดูเหมือนว่าปัญหานี้มันมีมาตั้งแต่มนุษยชาติถือกำเนิดกันเลยทีเดียวค่ะคุณ และก็คงจะมีตลอดไป ซึ่งปัญหาการนอกใจนั้นถือเป็นปัญหาสากลที่คู่รักบางคู่ทั่วโลกต้องพบเจอ และแน่นอนค่ะว่าคนไทยไม่แพ้ชาติใดในโลก เมื่อปี 2016 บริษัทถุงยางอนามัยชื่อดังสุด ๆ อย่าง “ดูเร็กซ์” ได้ทำการสำรวจการนอกใจคู่รักจากทั่วโลก
พบว่า ประเทศที่มีการนอกใจสูงสุดเป็น No.1 ก็คือ ประเทศไทยนั่นเองค่ะ โดยได้คะแนนไปถึง 51% รองลงมาก็คือ เดนมาร์ก 46% อิตาลี 45% เยอรมนี 45% และฝรั่งเศส 43 % ซึ่งว่ากันหลักศาสนา การนอกใจถือว่าเป็นการผิดศีลธรรม แต่ไม่ได้ผิดกฎหมายในประเทศไทย ถึงอย่างนั้นก็ตามคู่สมรสที่มีการนอกใจกันก็สามารถฟ้องร้องกันได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1523 ที่ระบุให้สิทธิแก่ภรรยาที่ถูกต้องตามกฎหมาย สามารถเรียกร้องค่าทดแทนจากหญิงอื่นที่เป็นชู้ได้
แต่ถ้าหากคู่สมรสมีการนอกใจกันในประเทศเกาหลีใต้ ก็โทษตามกฎหมายถึงจำคุกเลยทีเดียว และเมื่อพิจารณาตามค่าสถิติ การนอกใจของคู่รักเกาหลีใต้ก็ไม่ได้น้อยไปกว่าเราเลยค่ะ เพราะเมื่อปี 2017 สำนักงานสถิติเกาหลีใต้ ได้เก็บข้อมูลสถิติการหย่าร้าง พบว่า มีการหย่าร้างสูงถึง 106,302 คู่ และ 71% ให้เหตุผลว่าคู่ของตนนอกใจสูงถึง 7,528 คู่ หรือ 7.08% ของคู่หย่าร้างเลยทีเดียว
โดยเมื่อปี 2560 กระทรวงมหาดไทยได้ให้ข้อมูลว่า มีคนจดทะเบียนหย่าถึง 118,539 คู่ และในรอบ 10 ปีที่ผ่านมา อัตราการหย่าร้างมีแนวโน้มในประเทศไทยสูงขึ้นถึง 12% เมื่อเราพบเห็นการนอกใจบ่อยจนเราสงสัยว่า “รักแท้มีจริงหรือไม่?” ซึ่ง Helen Fisher นักมานุษยวิทยาผู้เชี่ยวชาญทางจิตวิทยาชีวิตคู่ได้กล่าวว่า ความรักที่ยั่งยืนต้องมี 3 องค์ประกอบ คือ ความต้องการทางเพศ ความรักโรแมนติก และความผูกพันทางอารมณ์ หากขาดองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่ง ก็อาจนำไปสู่การหย่าร้าง
และเมื่อการนอกใจเป็นวาระระดับโลกขนาดนี้ นักจิตวิทยาก็ไม่ได้นิ่งนอนใจค่ะ ได้ทำการศึกษาถึงสาเหตุของการนอกใจ เพื่อนำไปสู่การป้องกันในอนาคต โดยเหตุผลทางจิตวิทยาที่ทำให้คนนอกใจนั้น มี 5 สาเหตุด้วยกัน มีดังนี้ค่ะ
1.ไม่มีความผูกพันทางอารมณ์
คนรักบางคู่อยู่ด้วยกันก็จริง แต่ไม่ได้มีความผูกพันทางอารมณ์ให้แก่กัน ไม่คิดถึงกัน ไม่ห่วงใยกัน เมื่อเจอกันก็ไม่เคยถามไถ่สารทุกข์สุขดิบ อยู่ด้วยกันแบบตัวใครตัวมัน ไม่ดูแลความเป็นอยู่กัน ไม่ใส่ใจเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ก็เป็นเหตุผลให้ฝ่ายใด ฝ่ายหนึ่ง เมื่อเจอคนที่คอยเอาใจใส่ ใส่ใจ ก็มีเขว มีเปลี่ยนใจ มีนอกใจกันไป
แล้วถ้าคนที่เป็นกิ๊กคอยเอาอกเอาใจ จดจำได้ทุกรายละเอียดส่วนตัวว่าชอบอะไร ไม่ชอบอะไรด้วยแล้วละก็ อาจได้มีการเลิกรา หย่าร้าง แล้วเปลี่ยนสถานะของกิ๊กมาเป็น No.1 แทนเลยก็ได้
2. ความต้องการสวนทางกัน
ตอนจีบกันใหม่ ๆ เราจะรู้สึกซู่ซ่า ตื่นเต้น หัวใจพองโต แค่สบตากันก็รู้สึกวูบวาบไปทั้งตัวแล้วใช่ไหมคะ แต่เมื่อได้คบกัน ได้อยู่ด้วยกันจริงจัง ก็ได้พบว่าทั้งสองคนมีความต้องการที่สวนทางกัน ทั้งในเรื่องรสนิยม นิสัยใจคอ ทัศนคติในเรื่องต่าง ๆ โดยเฉพาะเรื่องการเมือง ต้องบอกเลยว่าทำบ้านแตกมาแล้วหลายราย
หรือเรื่องการใช้จ่าย การปาร์ตี้ และที่สำคัญที่สุด ก็คือเรื่องเพศสัมพันธ์ที่ไม่สัมพันธ์กัน เพราะฝ่ายหนึ่งอาจต้องรับภาระงานหนักจนเหนื่อย หรือดูแลลูกดูแลบ้านจนเหนื่อย ก็ไม่มีอารมณ์ แต่ฝ่ายหนึ่งกลับต้องการ แต่ไม่ได้รับการตอบสนอง ก็รู้สึกเบื่อ ไม่ตื่นเต้น ไม่สนใจอีกฝ่าย จนออกนอกบ้านไปหาคนที่สนองได้ บ่อยครั้งเข้ามันก็กลายเป็นความร้าวฉานในชีวิตคู่
3. มีปัญหาเรื่องการรักษาความสัมพันธ์ระยะยาว
คุณเคยรู้จักใครบ้างคนไหมคะที่เป็นคนมีเสน่ห์มาก หน้าตาดี บุคลิกดี จนมีคนมาชอบ มาคลั่งรักเยอะมาก แต่กลับคบใครจริงจังไม่รอด กลัวความผูกมัด เพราะมีปัญหาเรื่องการรักษาความสัมพันธ์ระยะยาว ซึ่งแต่ละเคสก็จะมีสาเหตุแตกต่างกัน เช่น เคยเห็นพ่อทำร้ายแม่มาก่อน จึงกลัวที่จะมีชีวิตคู่
หรือเคยผิดหวังกับความรักมาอย่างรุนแรง แต่ก็นั่นละค่ะไม่ว่าด้วยเหตุผลใดก็ตามทำให้คน ๆ หนึ่งไม่สามารถดูแลคนรักได้ เพราะเขาไม่สามารถหยุดอยู่กับใครคนหนึ่งได้นาน อาจคบซ้อน และมีแนวโน้มที่จะมีความสัมพันธ์แบบไม่ผูกมัด ทำให้คนที่รักเขาต้องเจ็บปวดใจและเปลี่ยนใจไปหาคนอื่นแทน
4. หมด Passion
ว่าด้วยเรื่องของความหมดใจ หรือหมด Passion ของคนเคยรักกันนั้น ถือว่าเป็นเหตุผลคลาสสิคที่ทำให้คนเราเลิกกันหรือนอกใจกัน เพราะเมื่อเราหมดความสนใจในกัน เราก็จะเริ่มมองหาคนใหม่ที่ไฉไลกว่าเดิม ถ้ามีคนใหม่ตอนเลิกกันแล้วก็ยังพอรับได้ แม้ว่าจะมูฟออนเร็วบ้างอะไรบ้าง
แต่ถ้าคนเก่าก็ยังคบ คนใหม่ก็ไปหา แบบนี้ไม่ดีแน่ค่ะ ถ้าหมด Passion กันแล้วก็ควรจะจบกันไปให้เป็นเรื่องเป็นราว จะได้ยุติธรรมกับทั้งสองฝ่ายในการเดินไปตามทางของตนเอง
5. รักแท้แพ้ใกล้ชิด
คุณคงเคยได้ยินคำพูดที่ไม่เคยเก่าว่า “รักแท้แพ้ใกล้ชิด” ใช่ไหมคะ ถ้าถามความคิดเห็นส่วนตัวดิฉันคงต้องบอกว่า คำกล่าวนี้ไม่เป็นจริง เพราะถ้ารักแท้วันต้องไม่แพ้อะไรเลย แต่ที่เรานอกใจกันเพราะเราไปใกล้ชิดคนอื่นนั้น ก็เพราะเราให้เวลากับคนรักของเราน้อยกว่าคนที่เราแบ่งใจไปให้ จนทำให้สนิทสนมกันเกินกว่าที่ควรจะเป็น จนทำให้ชีวิตรักสั่นคลอน
เมื่อเราพบเห็นการนอกใจบ่อยจนเราสงสัยว่า “รักแท้มีจริงหรือไม่?” ซึ่ง Helen Fisher นักมานุษยวิทยาผู้เชี่ยวชาญทางจิตวิทยาชีวิตคู่ได้กล่าวว่า ความรักที่ยั่งยืนต้องมี 3 องค์ประกอบ คือ ความต้องการทางเพศ ความรักโรแมนติก และความผูกพันทางอารมณ์ หากขาดองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่ง ก็อาจนำไปสู่การหย่าร้าง โดยเมื่อปี 2560 กระทรวงมหาดไทยได้ให้ข้อมูลว่า มีคนจดทะเบียนหย่าถึง 118,539 คู่ และในรอบ 10 ปีที่ผ่านมา อัตราการหย่าร้างมีแนวโน้มในประเทศไทยสูงขึ้นถึง 12%
ต่อมา มุมมองที่สอง จากคุณนิลุบล สุขวณิช ที่บอกว่า หลายคนที่เคยมีประสบการณ์ “เจ็บจากความรัก” โดยเฉพาะการถูกคนรักนอกใจก็คงจะเข้าใจดีว่าความรู้สึกมันเป็นยังไง ในฐานะนักจิตวิทยาการปรึกษาซึ่งมีโอกาสได้รับฟังเรื่องราวเกี่ยวกับการถูกนอกใจมาพอสมควร พบว่าปัญหาเรื่องนี้สร้างผลกระทบต่อสภาพจิตใจของคนที่ถูกนอกใจมากทีเดียว โดยสำหรับบางคนแล้วการถูกนอกใจสามารถสร้างบาดแผลทางใจได้เลย
แล้วทำไมคนเราถึงนอกใจกัน? เมื่อนึกถึงคนที่จะนอกใจกัน หลายคนอาจนึกถึงเพียงปัญหาเรื่อง sex เช่น คนรักไม่เด็ดไม่โดนจึงต้องไปแอบแซบกับคนอื่น แต่ในความเป็นจริงแล้วการนอกใจไม่ได้เกิดขึ้นจากปัญหาเรื่อง sex ทุกครั้งเสมอไป แต่มันมีหลายเหตุผลด้วยกัน โดยจากบทความเรื่อง The 8 Reasons Why People Cheat โดย Gary W. Lewandowski Jr. Ph.D. ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตวิทยาความสัมพันธ์ระบุว่า สาเหตุของการนอกใจมีด้วยกัน 8 ประการ ได้แก่
1. โกรธ (Anger)
หลายครั้งการนอกใจก็เกิดขึ้นเพราะความโกรธ เช่น ก่อนหน้านี้เป็นฝ่ายถูกนอกใจก่อน หรือความสัมพันธ์เป็นไปอย่างระหองระแหงทำให้เกิดความรู้สึกไม่พอใจคนรักสะสมมาเรื่อย ๆ และเมื่อความโกรธได้พัฒนาไปถึงจุดหนึ่ง ความรู้สึกอยากแก้แค้นเอาคืนหรือนอกใจคนรักเพื่อความสะใจก็อาจเกิดขึ้นตามมาได้
2. ความภาคภูมิใจ (Esteem) ถูกกระทบ
ความรู้สึกด้อยที่เกิดขึ้นเวลาที่อยู่กับคนรักก็สามารถนำไปสู่การนอกใจได้ โดยเฉพาะเมื่อต้องอยู่กับคนรักที่มีลักษณะเหนือกว่า เช่น หน้าที่การงานดีกว่า หาเงินได้มากกว่า เป็นที่ชื่นชอบของสังคมมากกว่า รวมไปถึงการที่คนรักชอบควบคุมบงการหรือชอบข่มจนทำให้เกิดความรู้สึกด้อยค่า
เมื่อถึงจุดหนึ่งที่ความภาคภูมิใจถูกสั่นสะเทือนขึ้นมา คนเราก็มักแสวงหาคนอื่นที่อยู่ด้วยแล้วรู้สึกว่าตนเองมีคุณค่า มีความภาคภูมิใจ มีอิสระทำอะไรตามใจตัวเองได้ หรือได้มีโอกาสควบคุมคนอื่นบ้าง ซึ่งโดยรวมแล้วก็คือหากอยู่กับใครแล้วความภาคภูมิใจมันเพิ่มขึ้นก็อยากจะอยู่กับคนนั้นมากกว่า
3. หมดรัก (Lack of Love)
การหมดรักนี้ก็อาจจะมาจากความรู้สึกว่าคนรักที่กำลังคบกันอยู่ไม่ตอบโจทย์ ไม่ได้เป็น “right person” หรืออาจจะเริ่มเกิดความรู้สึกแปลก ๆ จึงชักจะไม่มั่นใจว่าตัวเองรักคนที่กำลังคบกันนี้อยู่หรือเปล่า
4. ความสัมพันธ์ไม่ชัดเจน (Low Commitment)
ความสัมพันธ์ที่ไม่ชัดเจนก็สามารถนำไปสู่การนอกใจได้ เช่น คบกันแบบไม่เปิดเผย คบกันแบบสถานะไม่ชัดเจน ไม่ได้มีความมุ่งมั่นตั้งใจที่จะคบกับคนรักจริงจังหวังแต่ง คล้ายกับการมีที่อยู่อาศัยแบบยังไม่ลงหลักปักฐานจึงพร้อมที่จะย้ายบ้านไปได้เรื่อย ๆ
5. มีนิสัยขี้เบื่อ (Need for Variety)
บางครั้งคนเราก็ไม่ได้นอกใจเพราะความไม่รัก แต่บางคนก็มีลักษณะเป็นคนขี้เบื่อ ชอบความหลากหลาย ชอบทดลองอะไรใหม่ ๆ ไม่ว่าจะเรื่อง sex หรืออยากทดลองบทสนทนาแปลกใหม่กับคนหน้าใหม่ ๆ นิสัยเช่นนี้ก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดการนอกใจขึ้นมาได้
6. รู้สึกถูกทอดทิ้งละเลย (Neglect)
ความสัมพันธ์แบบ “มีแฟนเหมือนไม่มี” ทำให้เกิดความรู้สึกถูกทอดทิ้งละเลยก็เป็นเหตุผลหนึ่งที่นำไปสู่การนอกใจ ซึ่งการถูกทอดทิ้งละเลยนี้ไม่ได้หมายถึงเพียงการปล่อยให้คนรักอยู่ตามลำพัง แต่รวมไปถึงการอยู่ด้วยการแต่ถูกทอดทิ้งละเลยทางอารมณ์ เช่น ไม่รับฟัง เมินเฉย ไม่เคยปลอบใจให้กำลังใจคนรักเลย ความรู้สึกถูกทอดทิ้งละเลยที่กลายเป็นความโดดเดี่ยวอ้างว้างก็จะนำไปสู่การแสวงหาใครสักคนที่มาช่วยเติมเต็มความเว้าแหว่งในหัวใจ
7. ความต้องการทางเพศ (Sex Desire)
ข้อนี้ค่อนข้างจะตรงไปตรงมามากที่สุด กล่าวคือเมื่อคนรักไม่สามารถตอบสนองความต้องการทางเพศได้ อาจจะเกิดเพราะรสนิยมหรือระดับความต้องการทางเพศที่ไม่ตรงกัน คนรักมีอาการเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ก็เป็นอีกเหตุผลที่ทำให้คนเราเริ่มมองหาคนใหม่ ๆ เพื่อมาตอบสนองทางเพศให้กับตนเอง
แต่การนอกใจด้วยเหตุผลเรื่อง sex ก็อาจจะเป็นการนอกกายมากกว่านอกใจ เพราะบ่อยครั้งก็พบว่าการที่คนรักไปมีความสัมพันธ์ทางเพศกับคนอื่น ๆ มันไม่ได้เกิดจากความรักแต่เป็นเพียงความต้องการทางร่างกายมากกว่าทางจิตใจ
8. สถานการณ์พาไป (Situation)
ในบางครั้งการนอกใจก็เกิดขึ้นด้วยความพลั้งเผลอเพราะสถานการณ์มันพาไป เช่น เมา ถูกวางยาให้เกิดอารมณ์ทางเพศ อยู่ในสภาพที่ขาดสติและการยับยั้งชั่งใจ ซึ่งการนอกใจเพราะสถานการณ์พาไปมักจะเกิดขึ้นและจบลงในระยะเวลาอันรวดเร็วมากที่สุดเมื่อเทียบกับการนอกใจเพราะสาเหตุอื่น ๆ ที่กล่าวมาในข้างต้นทั้งหมด
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าการนอกใจจะมีเหตุผลเบื้องหลังมาอธิบายสนับสนุน แต่การนอกใจก็ไม่ใช่ทางออกหรือวิธีการแก้ปัญหาที่ดีเมื่อมีปัญหาความสัมพันธ์กับคนรักค่ะ หลายครั้งพบว่าการนอกใจทำให้เกิดปัญหาที่ซับซ้อนรุนแรงมากขึ้น สามารถก่อบาดแผลทางใจของฝ่ายที่ถูกคนรักนอกใจได้ และอาจนำไปสู่เหตุการณ์สูญเสียได้ ตัวอย่างดังเช่นข่าวที่เราเห็นกันตามสื่อต่าง ๆ เช่น การยิงกันเสียชีวิต การสาดน้ำกรดจนอีกฝ่ายพิการ การทำลายข้าวของทรัพย์สิน การฆ่าตัวตาย ฯลฯ
ดังนั้น หากคุณเป็นคนหนึ่งที่ความสัมพันธ์กับคนรักเริ่มมีปัญหา สิ่งหนึ่งที่ต้องประคับประคองเอาไว้ให้ดีก็คือ “สติ” ตั้งสติก่อนนอกใจ หรือหากการนอกใจเกิดขึ้นไปแล้ว ทั้งฝ่ายนอกใจและฝ่ายถูกนอกใจต้องตั้งสติให้มั่นเลยค่ะ ซึ่งหากคุณกำลังเผชิญกับปัญหาเรื่องการนอกใจอยู่และรู้สึกว่าสิ่งที่เกิดขึ้นมันหนักเกินที่จะรับไหว การไปปรึกษานักจิตวิทยาที่มีความเชี่ยวชาญในการบำบัดคู่รัก (Couple Therapy) ก็เป็นตัวช่วยที่ดีมาก ๆ ค่ะ และสิ่งสำคัญที่สุดคืออย่ารอจนเรื่องราวมันถลำลึกไปเกินกว่าจะแก้ไข เพราะยิ่งรีบจัดการกับปัญหาความสัมพันธ์ให้เร็วมากเท่าไหร่ ผลกระทบจากปัญหาที่เกิดขึ้นก็จะยิ่งน้อยลงเท่านั้น
บทความที่เกี่ยวข้อง
สำหรับใครที่กำลังเครียด กังวล คิดมาก ทั้งเรื่องของปัญหา Burn Out จากการทำงาน ปัญหาความสัมพันธ์ต่างๆ ในครอบครัว คนรัก ไปจนถึงภาวะต่างๆ เช่น ซึมเศร้า ทุกปํญหาสำคัญและเป็นเรื่องใหญ่สำหรับเราเสมอ
iSTRONG ยินดีให้บริการ ปรึกษาด้านสุขภาพจิตโดยผู้เชี่ยวชาญ ทั้งจากจิตแพทย์และนักจิตวิทยา ดูรายละเอียดได้ที่นี่
iSTRONG Mental Health
ผู้ดูแลสุขภาพใจให้กับบุคคล ครอบครัว และองค์กร
บริการของเรา
สำหรับบุคคลทั่วไป
• บริการปรึกษา จิตแพทย์และนักจิตวิทยา : http://bit.ly/3lmThUa
• คอร์สฝึกอบรม การเป็นนักจิตวิทยาให้คำปรึกษา : http://bit.ly/3RQfQwS
สำหรับองค์กร
• EAP โปรแกรมสำหรับองค์กร : http://bit.ly/3RLI8Z8
โทร. 02-0268949 หรือ Line : @istrong
ประวัติผู้เขียน
1. จันทมา ช่างสลัก คุณแม่ของลูก 1 คน แมว 1 ตัว ที่พยายามใช้ความรู้ทางจิตวิทยาที่ร่ำเรียนมาและประสบการณ์การทำงานด้านจิตวิทยาพัฒนาการเด็ก มาสร้างความสุขในการใช้ชีวิต ดูแลครอบครัว และการทำงาน รวมถึงมีความสุขกับการได้เห็นว่าบทความจิตวิทยาที่เขียนไปมีประโยชน์กับคนอ่าน
2. นางสาวนิลุบล สุขวณิช (เฟิร์น) ปริญญาโทสาขาจิตวิทยาการปรึกษา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ปริญญาตรีสาขาจิตวิทยา (คลินิก) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ปัจจุบันเป็น นักจิตวิทยาการปรึกษา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา (พ.ศ. 2555 – ปัจจุบัน)
และเป็นนักเขียนของ iSTRONG
อ้างอิง
[1] The 8 Reasons Why People Cheat. Retrieved from. https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-psychology-relationships/202103/the-8-reasons-why-people-cheat
[2] Helen Fisher. (September 2006). Why we love, why we cheat. [Online].From https://www.ted.com/talks/helen_fisher_why_we_love_why_we_cheat/transcript?language=th
[3] Niall McCarthy. (21 November 2016). The most unfaithful nationalities. [Online].From https://www.statista.com/chart/6841/the-most-unfaithful-nationalities/
[4] The MATTER. (27 มิถุนายน 2019). เหตุผลที่แยกทาง สาเหตุที่คู่สมรสเกาหลีขอ 'หย่า'. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ 30 กันยายน 2565 จาก https://shorturl.asia/2TlVc
[5] ทัตพงศ์ อุณหนันท์. (4 มีนาคม 2565). “การนอกใจ” ปัญหาระดับชาติของจีน!. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ 30 กันยายน 2565 จาก https://www.creativethailand.org/view/article-read?article_id=33430&lang=31890
.png)
.png)
